Alexej von Jawlensky is een in Rusland geboren kunstschilder, zijn
stijl behoort tot het expressionisme. Zijn geboortejaar is niet met zekerheid
vastgesteld, het kan zijn dat hij is geboren op 25 maart 1864 maar ook wordt 1865
niet uitgesloten. Het jaar van overlijden staat wel met zekerheid vast, hij overleed
in Wiesbaden op 15 maart 1941.
Von Jawlensky was vanaf 1882 officier bij de Russische keizerlijke
garde. Tijdens zijn militaire diensttijd volgt hij schilderles aan de
kunstacademie van Sint Petersburg waar hij samen met zijn geliefde Marianne von
Werefkin wordt opgeleid door Ilja Repin. Daarna volgt hij teken- en
schilderlessen in Moskou.
Na 14 jaar dienst in de garde verlaat hij met Marianne von Werefkin
Rusland en ze komen terecht in München. Daar volgen ze beiden lessen aan de Azbé
Schule waar ze ondermeer in aanraking komen met de kunstenaar Wassily
Kandinsky. In de periode 1899/1906 wordt Von Jawlensky beïnvloedt door
verschillende Franse kunststromingen. Vooral het werk van Van Gogh, Cézanne en
Gaugin hebben grote invloed op hem en hij legt in die tijd de basis voor zijn
eigen stijl. Hij heeft een open levenshouding en haalt uit verschillende
kunststromingen wat voor hem het beste is.
Na een paar jaar gewoond en gewerkt te hebben in München vertrekt
hij naar Frankrijk om daar een tijd te werken met de Franse kunstschildersgroep
“Les Nabis”, een groep post-impressionisten die werken in Pont-Aven in Bretagne.
Von Jawlensky schildert in die periode vanuit
zijn emotie en legt vast wat hij voelt en niet wat hij ziet. Zelf zegt hij: “Ik
wist dat ik niet moest schilderen wat ik zag, maar alleen datgene wat zich in
mijn binnenste bevond, in mijn “Ziel”. “Het was of er een orgel in mijn hart
zat, dat ik moest bespelen en de natuur die ik voor mij zag, spoorde mij alleen
maar aan. En dat was een sleutel die mij toegang gaf tot het orgel en die het
deed klinken. Het zijn liederen zonder woorden”.
In Frankrijk debuteert hij in 1905 op de Herfstsalon van Parijs en
leert daar o.a. Matisse kennen. In die tijd is zijn palet kleurrijk en herken
je in zijn werk dan ook duidelijk de invloed van Matisse. Dat van Gogh ook
grote invloed heeft gehad op Von Jawlensky is duidelijk te zien in zijn
landschappen, stillevens en portretten. De mens heeft een belangrijke plaats in
het werk van Von Jawlensky, hij ziet het gezicht als de spiegel van de ziel.
In die tijd zie je dat hij grote vlakken schildert en dat hij de
verf graag pasteus opbrengt. Na een paar jaar verandert zijn stijl, het werk
vervlakt, hij brengt de verf transparanter op en de contouren worden duidelijker.
Wat je ziet op het schilderij is zijn gevoel op dat moment op die plek.
Alexej von Jawlensky was duidelijk niet een schilder die de
buitenwereld vastlegde zoals het was, bekijk je zijn landschappen dan heb je
echt geen idee waar de kunstenaar op dat moment is.
Von Jawlensky is nog steeds bevriend met Kandinsky en samen
richten ze in 1909 in München de “Neue Künstlervereinigung” op. Zij zetten zich
af tegen de gevestigde kunstwereld die in München de toon aangeeft en ook kunstenaars
zoals Alfred Kubin en Gabriele Munter sluiten zich aan. Gezamenlijk organiseren
zij tentoonstellingen en bij hun tweede tentoonstelling nodigen ze ook de
avant-gardische kunstenaars uit Parijs uit. Een gezamenlijke tentoonstelling
met o.a. Van Gogh, Picasso, Braque en De Vlaminck. Maar na een jaar verlaat Von
Jawlensky deze kunstenaarsgroep weer en
richt samen met Franz Marc de kunstenaarsgroep “Der Blaue Reiter” op. Het werk
van Von Jawlensky verandert steeds, nu schildert hij veel portretten en heeft in
die periode verschillende solotentoonstellingen, ook exposeert hij samen met zijn
kunstenaarsgroep “Der Blaue Reiter”.
Fascinerend zijn de portretten die hij maakt voor de Eerste
Wereldoorlog. Alle kleuren gebruikt hij maar de kleur die hij kiest voor de
huid zoals gezicht en handen, gebruikt hij niet meer voor de kleding of de achtergrond.
Dan breekt de Eerste Wereldoorlog uit en de verschrikkingen van deze oorlog
veranderen zijn werk helemaal. Lijken zijn eerste werken intuïtief geschilderd,
dan zie je nu dat zijn werk meer balans krijgt en dat hij op zoek is naar meer
perfectie.
Tijdens de Eerste Wereld oorlog en ook nog enkele jaren daarna
verblijft Von Jawlensky met Marianne von Werefkin in Zwitserland, maar na zijn
scheiding van Marianne vertrekt hij in 1921 naar Wiesbaden. Zijn werk wordt daar
veel abstracter, monumentaler en geometrischer van vorm.
Von Jawlensky wordt geplaagd door artrose en na verloop van tijd
kan hij zijn gewrichten nauwelijks meer gebruiken, toch blijft hij schilderen. Hij
werkt met uitgestoken handen en rechte vingers, soms maakt hij de penselen vast
aan zijn handen. Op die manier schildert hij meer dan honderd schilderijen,
vooral abstracte gezichten met een iconische
uitstraling. De gezichten bestrijken het hele doek, de ogen gesloten of zeer
wijd open. Hij noemt deze serie schilderijen “Meditaties”. Wat hij deed met die
ondragelijke gewrichtspijnen is onbeschrijfelijk, hij brengt met kleur zijn
emoties tot uiting, de schilderijen geven op zeer intieme wijze zijn leven
weer.
Zelf zegt hij dat zijn werk door zijn beperking “dieper en
geestelijker” is geworden.
Door de eerste Wereldoorlog is er veel verandert in de
samenstelling van de kunstenaarsgroep van de “De Blaue Reiter”. De groepsleden August
Macke en Franz Marc zijn gesneuveld in de oorlog en dat geeft een grote leegte
in de groep. Von Jawlensky begint in 1924 samen met de overgebleven leden Kandinsky,
Paul Klee en Lyonel Feininger de kunstenaarsgroep “Die Blaue Vier”.
Dan begint er een heel andere periode, het naziregime komt aan de
macht en verbiedt Von Jawlensky en veel van zijn vakgenoten om te exposeren, hun
kunst wordt Entartet verklaard. Van Von Jawlensky worden 72 werken in beslag
genomen.
Alexej von Jawlensky sterft in 1941 te Wiesbaden hij is dan 77
jaar.
Er zijn prachtige boeken over Aleksej von Jawlensky verkrijgbaar in
prijs variërend van € 15.00 tot € 169.00.
Verschillend musea hebben zijn werk in hun collectie en regelmatig
kom je zijn werk tegen op tentoonstellingen.
In het Gemeente Museum in Den Haag was vorig jaar een
tentoonstelling van zijn Alexej von
Jawlensky en op dit moment is er in Museum Singer in Laren nog tot 28 augustus
2029 de tentoonstelling “Duitse Expressionisten”, waar o.a. werk van Alexej von
Jawlensky is te bewonderen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten