Bruidsbeker te zien in het glasmuseum op Murano |
Tot aan de dag van
vandaag is het glas van Murano een wereldwijd begrip, vooral het gekleurde
glas. De oorsprong van het Venetiaans glas ligt waarschijnlijk bij de
glasblaascentra Altino en Torcello. Door de bloeiende handel tijdens de Gotiek
en de Renaissance konden de Venetianen veel vaardigheden op het gebied van de
glaskunst overnemen uit de Islamitische wereld. De glaswerkers konden in die
tijd hun techniek verbeteren en verfijnen.
In 1271 fabriceerden
de glasfabrieken vooral glas voor ramen, spiegels, geblazen glaswerk en heel
veel glasparels.
In het stuk over
Venetië HIER heb ik al geschreven dat
de glasbewerkers die maestro wilden worden een proef moesten afleggen. Deze proef
werd in 1346 verplicht en is ongewijzigd blijven bestaan tot de 18e eeuw. Deze
meesterproef bestond uit het maken van een dubbele kristallen roos, een
achthoekig glas en 2 kralen van verschillende vorm of een paternoster.
spiegel 19e eeuw |
De regels van het
gilde waren streng, het vak mocht alleen beoefend worden door mensen die bij
het gilde stonden ingeschreven. Ook moest de kennis van glasblazen absoluut
binnen het Venetiaanse lagunegebied blijven. Een glasmaker die toch zijn geluk
buiten de Venetiaanse republiek wilde zoeken werd als een verrader beschouwd.
Hij kon rekenen op de doodsstraf als hij terug kwam in het gebied en zijn
familieleden konden worden gegijzeld.
De meeste
glasblazers werkten en woonden vanaf de 13e eeuw op het eiland Murano. De
glasblazerijen moesten van Venetië naar Murano verhuizen. De glasfabricage in
Venetië werd te gevaarlijk omdat de gebouwen en huizen grotendeels van hout
waren. Ook het personeel verhuisde mee.
ghiaccioglas |
Murano kende enkele
beroemde glasmakerfamilies. Bv de familie
Barovier, zij kregen in de 13e eeuw vooral bekendheid door de dochter
Maria en de zoon Angelo. Zij ontwerpen voorwerpen van doorzichtig glas in felle
kleuren zoals goud-geel, rood, blauw, groen, purper, bloedrood en donkerrood.
De kleuren van deze voorwerpen kwamen erg dicht in de buurt van saffier,
smaragd, robijn en turkoois. Zij verfraaiden hun producten met goud, email en
miniaturen.
Bekend is de
"bruidsbokaal", deze bokaal staat bekend onder de naam
"Barovier" en is vervaardigd door Angelo. Deze bokaal is gemaakt van
donker turkoois glas, waarop afgebeeld de portretten van bruid en bruidegom, afbeeldingen van vrouwen op paarden en een afbeelding van de fontein van de
eeuwige jeugd. Deze bokaal is te zien in het glasmuseum op Murano.
Het emailleren en
vergulden was voor 1469 een zelfstandig vakgebied met eigen regels vastgelegd
door het gilde. Na deze datum viel het onder de verantwoording van de
glasblazerij omdat deze technieken steeds vaker werden gebruikt bij de
versiering van glas.
In 1475 werd in de
werkplaats van Barovier het "lattimoglas" uitgevonden. Lattimoglas is
een melkachtig, niet doorschijnende glassoort die erg veel lijkt op Chinees
porselein. In de 1ste helft van de 16de eeuw zijn er nog meer nieuwe technieken ontwikkeld,
bv het filigraanglas.
De glasblazers
werkten graag uit de "vrije hand" (a mano volante). Op deze manier
konden zij hun creativiteit tot uiting brengen op de glazen voorwerpen, maar
dat vereiste vanzelfsprekend een grote mate van vakmanschap. De decoraties
waren meestal dieren en bloemen in reliëf.
De productie van de
voorwerpen werd steeds omvangrijker, buiten de grenzen van Venetië was het glas
maar vooral de spiegels van "Venetiaans glas" zeer bekend en geliefd.
kroonluchter, bestaat uit duizenden stukjes glas |
In de 17e eeuw, de
tijd van "Pracht en Praal" HIER wilden de mensen vooral
glasvoorwerpen met een extravagante vorm. Dit vereiste kunstenaarschap en het
ene product moest nog mooier zijn de het andere. Praktisch waren deze
voorwerpen niet, ze golden alleen als statussymbool en de meeste producten
hadden dan ook alleen maar de functie "mooi zijn". Ook was er in die
tijd veel vraag naar parfumflesjes, succapino genoemd, en men was dol op
tafellampen met versieringen van groteske dierenfiguren.
Zoals gezegd het
Venetiaans glaswerk in al zijn uitvoeringen was ver buiten de grenzen van de
republiek bekend en er werd flink ingekocht door de Europese vorstenhuizen, wat
zeker niet ongunstig was voor de Venetiaanse economie.
De Franse koning
Lodewijk XIV was zo dol op het Venetiaans glaswerk, dat hij zich behoorlijk te
buiten ging met zijn aankopen. Niet alleen wat het glaswerk betreft maar ook
kocht hij spiegels, kantwerk en prachtige stoffen. Om de uitgaven van de koning
een beetje binnen de perken te houden probeerde minister Colbert de Venetiaanse
glaswerkers naar Frankrijk te lokken zodat de producten in Frankrijk konden
worden geproduceerd. Deze poging lukte en was zeker succesvol.
Tussen 1665 en 1670 was het zo dat de Franse glasproductie zelfs groter was dan de Venetiaanse. In Frankrijk ontwikkelde men nieuwe technieken om nog sneller en grotere spiegels te maken die ook nog eens goedkoper waren. De glaswerkers in Engeland en Bohemen stonden ook niet stil, door de innovaties die zij toepasten werd het voor de glasfabrieken in Murano lastig om alleen aan de top te blijven staan en de Venetiaanse glasindustrie kwam in een crisis terecht.
Tussen 1665 en 1670 was het zo dat de Franse glasproductie zelfs groter was dan de Venetiaanse. In Frankrijk ontwikkelde men nieuwe technieken om nog sneller en grotere spiegels te maken die ook nog eens goedkoper waren. De glaswerkers in Engeland en Bohemen stonden ook niet stil, door de innovaties die zij toepasten werd het voor de glasfabrieken in Murano lastig om alleen aan de top te blijven staan en de Venetiaanse glasindustrie kwam in een crisis terecht.
kelk met buisjes reticelli, lattimo en filigraan. |
De glasmakers van
Murano waren zelf mede schuldig aan deze crisis, zij weigerden om de nieuwe
technieken, die in het buitenland waren ontwikkeld, te gebruiken.
Zij waren er van
overtuigd dat hun manier van werken de beste was en dat wilden ze zo houden met
alle gevolgen van dien. Uiteraard waren er glasblazers die wel met de nieuwe
technieken aan de slag wilden maar zij werden alleen maar tegengewerkt en de
fabrieken bleven alleen maar verlies lijden. Wel bleef Murano glas produceren en begon
zich toe te leggen op namaak Boheems glaswerk.
In de 18de eeuw begon
weer iets beter te gaan met de Venetiaanse glasproductie, de glasblazers stapten van hun
oude ideeën af en begonnen toch zelf nieuwe glastechnieken te ontwikkelen. Zij
verfijnden hun technieken en ze gingen meer betaalbare producten maken zodat
het glas ook bereikbaar was voor de "gewone man". En zoals altijd, de
mensen wilden meer en er kwam vraag naar betaalbare snuisterijen en kleurige
gebruiksvoorwerpen versierd met bloemen en planten.
detail, kelk van reticello, lattimo en filigraan |
Venetië is
regelmatig in handen geweest van
buitenlandse mogendheden en in 1797 was het afgelopen met de republiek
Venetië. De gilden werden in die tijd opgeheven en dat was ongunstig, de
glasindustrie kwam mede daardoor weer terecht in een dal, maar zo rond 1700 kwam er weer een
gunstige verandering in.
Een belangrijke
verandering en opleving van de glasmakerij kwam door abt Vicenzo Zanetti, hij
was de man achter een stichting die het mogelijk maakte om in 1881 op Murano
een glasmuseum te openen waar hij tentoonstellingen organiseerde die met de
glaskunst hadden te maken.
Ook was hij de man achter de school voor vormgeving die in 1862 werd geopend met het gevolg dat Venetië en Murano weer mee telden in de (glas)wereld.
Ook was hij de man achter de school voor vormgeving die in 1862 werd geopend met het gevolg dat Venetië en Murano weer mee telden in de (glas)wereld.
Hedendaagse glaskunst van Murano. |
De naam Barovier is
tot op de dag van vandaag nog steeds een begrip en het atelier is
toonaangevend. De glasmakers van Murano hebben verschillende technieken op hun
naam staan, niet alleen het lattimo- en het millefioriglas maar ook hebben ze
naam gemaakt met geëmailleerd en kristalglas en het glas met gouddraden. En
niet te vergeten de glasparels die al eeuwenlang de hele wereld over gaan.
Vanaf het midden van
de vorige eeuw is het glaswerk uit de fabrieken van Murano ook bekend bij
toeristen.
Hedendaagse glaskunst van Murano |
Het is zeker de
moeite waard om Venetië en Murano te bezoeken en een kijkje te nemen in de
verschillende musea en glasateliers.
Altino - Een gemeente in de provincie Venetië.
Torcello - een eilandje ten noorden van
Venetië.
Gotiek - Stijlperiode 1140-2500 (vooral
kerkgebouwen).
Renaissance - Stijlperiode na de Middeleeuwen.
Paternoster - Rozenkrans.
Familie Barovier - Glasblazersfamilie begonnen
in de 13e eeuw.
Filigraanglas - Versierd met glasdraden of
glaskorrels.
Ghiaccioglas - craquelé-effect
Reticelloglas - draden in helder glas
Zuccapino - parfumflesje.
Colbert (1619-1683) - Frans politicus
Verlichting of eeuw van de rede - Stroming rond
1630.
Millefioriglas - een techniek waarbij gekleurde
stukjes glas wordt gesmolten in helder glas.
Glasblazerij te bezoeken op Murano |