Arthur Briët

Arthur Briët geschilderd
door George Rueter

Arthur Briët wordt de Rembrandt van de Veluwe genoemd en dat is niet onterecht. Rembrandt was zijn grote voorbeeld wat betreft het clair-obscur, het werken met licht en donker. Rembrandt heeft zich op zijn beurt laten inspireren door de Italiaanse schilder Caravaggio, de grootste kunstenaar die  we kennen op dit gebied.  

Arthur Henri Christiaan Briët is geboren  in 1867 op Java waar zijn vader dominee was. Als Arthur Briët nog een peuter is overlijdt zijn vader en na een tijd besluit zijn moeder om met haar zoontje terug te keren naar Nederland. Ze gaan wonen in Utrecht en Arthur gaat in de stad naar school. Hij tekent veel en na zijn middelbare school gaat hij tekenlessen volgen bij de Utrechtse schilder Josef Hoevenaars. In die tijd geeft hij samen met zijn studiegenoot Walter Opzoomer, het blad “De Humorist” uit, een blad vol anekdotes met illustraties  van Briët.

Suusje kleden

Maar Briët kan en wil meer en vertrekt als hij 17 jaar is naar Antwerpen om daar te gaan studeren aan de tekenacademie, waar hij een studiegenoot is van Vincent van Gogh. Hij is een uitstekende leerling en zijn werk is zo goed dat hij aan het eind van zijn eerste studiejaar de “Uitnemendheidprijs” krijgt. Toch vindt hij het tekenwerk saai, het tekenen alleen is voor hem niet genoeg. Dat is de reden dat hij op de academie naast de tekenlessen ook schilderlessen gaat volgen. Hij is geïnteresseerd in de mensen in de straat, hij wil de karakters bestuderen en vastleggen. Net als in het tekenen is hij ook in het schilderen zeer talentvol en komt in 1886 in aanmerking voor een studiebeurs die is ingesteld door koning Willem III.

Sacré-Coeur in aanbouw

In 1888 sluit hij zijn studie in Antwerpen succesvol af met de Prix d’Ecellence en vertrekt. Hij reist naar Parijs waar hij in contact komt met verschillende kunstenaars. Na een tijd in Parijs zijn licht te hebben opgestoken reist hij verder naar Italië en verblijft afwisselend in Napels en Capri. Hij tekent en schildert daar de straattaferelen die hij zo interessant vindt en graag vastlegt op zijn doek. 

Straatje in Napels

Napels

Capri

Maar toch besluit hij om na een tijd weer richting Nederland te gaan. In België gaat hij in Mechelen eerst nog langs bij zijn vriend Alexander Struys, hij blijft een tijd bij hem wonen om in de arme wijken van de stad te gaan tekenen en te schilderen. Zijn vriend en de stad hebben hebben grote invloed op hem, ze geven hem veel inspiratie. In Mechelen ziet Briët net als in Napels het leven in de arme wijken zoals het is. Het schilderen in de wijken heeft zo'n grote invloed op hem dat het bepalend is voor de rest van zijn carrière. Maar ook Mechelen verlaat hij weer en reist door naar Nederland waar hij afwissend woont en werkt in Moergestel, Utrecht en Den Haag.

Hij trouwt in Oisterwijk met de 17-jarige Johanna Vorsterman van Oyen en ze gaan wonen aan de Zoom in Nunspeet.

Nunspeet is dan al een kunstenaarsdorp en op één van zijn vele trektochten heeft Briët het dorp ontdekt. Het landschap, de schoonheid, de stilte en de eenvoud van de Veluwe trekken hem aan en ook daar schildert hij de mensen zoals ze zijn. Zijn interieurs komen warm over door het werken met kleur, licht en donker, de mensen die hij schildert zijn zoals ze zijn. De schilderijen stralen rust en verstilling uit. Daarnaast  schildert hij verschillende taferelen op Java, de plek waar hij is geboren. Sta je voor het schilderij van een dorpspleintje op Java dan waan je je in de tropen.

Dorpsplein Java

De schilder verblijft regelmatig thuis bij de mensen die hij portretteert. Zijn schilderij “Strooper van zijn werk teruggekeerd” is daar een voorbeeld van. Sta je voor dit schilderij dan is het net of de stroper jou persoonlijk zijn verhaal vertelt.

Strooper van zijn werk teruggekeerd

Het gaat goed met het gezin Briët en ze blijven altijd wonen op dezelfde plek aan de rand van de Zoom. De Zoom waar de armoedige behuizingen staan van de dagloners, daar ligt zijn werk en zijn leven. Wel verblijft hij regelmatig een tijd in Laren en op het platteland van Overijssel, Drenthe of Noord-Brabant, deze streken hebben op hem een grote aantrekkingskracht.

In zijn tuin in Nunspeet plaatst hij zelfs een hut die hij inricht als een boerenvertrek, zo kan hij iedere keer zelf bepalen hoe hij het interieur wil schilderen. Als je naar zijn interieurschilderijen kijkt zie je dan ook vaak dezelfde attributen maar steeds in een andere opstelling. Later koopt hij nog een boerenhuisje en plaatst het in zijn tuin. De boerenbehuizingen geven hem enorm veel inspiratie en met deze schilderijen heeft hij echt naam gemaakt. 

Huisje op de Zoom

Het werk van Arthur Briët was en is regelmatig te zien in musea in binnen- en buitenland. O.a. het Drents Museum in Assen, het Gemeente Museum in Den Haag, Museum Singer in Laren hebben werk van de schilder in bezit en uiteraard heeft het Noord-Veluws-Museum in Nunspeet veel werk van hem in hun eigen collectie. 
Arthur Briët veel onderscheidingen gekregen en hij was lid van de kunstenaarsvereniging Amictiae in Amsterdam.

Elspeet (mijn favoriet)

Kruiend ijs

Het Noord-Veluws-Museum Nunspeet is het ook deze keer weer gelukt om een prachtige tentoonstelling samen te stellen. Voor deze tentoonstelling hebben diverse musea werk van de schilder beschikbaar gesteld en ook zijn er veel schilderijen te zien uit privécollecties.

Arthur Briët overleed op 23 februari 1939 aan de rand van zijn geliefde “Zoom”.   

De tentoonstelling in het Noord-Veluws-Museum is nog te zien tot 29 september 2019 en zeer de moeite waard.

(foto’s gemaakt in het Noord-Veluws-Museum)

Vesting Hulst

Kleurrijk op de fiets

Alexej von Jawlensky

Alexej Georgiejevitsj Javlensky is in de kunstwereld beter bekend onder de naam Alexej von Jawlensky

Alexej von Jawlensky is een in Rusland geboren kunstschilder, zijn stijl behoort tot het expressionisme. Zijn geboortejaar is niet met zekerheid vastgesteld, het kan zijn dat hij is geboren op 25 maart 1864 maar ook wordt 1865 niet uitgesloten. Het jaar van overlijden staat wel met zekerheid vast, hij overleed in Wiesbaden op 15 maart 1941.

Von Jawlensky was vanaf 1882 officier bij de Russische keizerlijke garde. Tijdens zijn militaire diensttijd volgt hij schilderles aan de kunstacademie van Sint Petersburg waar hij samen met zijn geliefde Marianne von Werefkin wordt opgeleid door Ilja Repin. Daarna volgt hij teken- en schilderlessen in Moskou.

Na 14 jaar dienst in de garde verlaat hij met Marianne von Werefkin Rusland en ze komen terecht in München. Daar volgen ze beiden lessen aan de Azbé Schule waar ze ondermeer in aanraking komen met de kunstenaar Wassily Kandinsky. In de periode 1899/1906 wordt Von Jawlensky beïnvloedt door verschillende Franse kunststromingen. Vooral het werk van Van Gogh, Cézanne en Gaugin hebben grote invloed op hem en hij legt in die tijd de basis voor zijn eigen stijl. Hij heeft een open levenshouding en haalt uit verschillende kunststromingen wat voor hem het beste is.

Na een paar jaar gewoond en gewerkt te hebben in München vertrekt hij naar Frankrijk om daar een tijd te werken met de Franse kunstschildersgroep “Les Nabis”, een groep post-impressionisten die werken in Pont-Aven in Bretagne. Von Jawlensky  schildert in die periode vanuit zijn emotie en legt vast wat hij voelt en niet wat hij ziet. Zelf zegt hij: “Ik wist dat ik niet moest schilderen wat ik zag, maar alleen datgene wat zich in mijn binnenste bevond, in mijn “Ziel”. “Het was of er een orgel in mijn hart zat, dat ik moest bespelen en de natuur die ik voor mij zag, spoorde mij alleen maar aan. En dat was een sleutel die mij toegang gaf tot het orgel en die het deed klinken. Het zijn liederen zonder woorden”.

In Frankrijk debuteert hij in 1905 op de Herfstsalon van Parijs en leert daar o.a. Matisse kennen. In die tijd is zijn palet kleurrijk en herken je in zijn werk dan ook duidelijk de invloed van Matisse. Dat van Gogh ook grote invloed heeft gehad op Von Jawlensky is duidelijk te zien in zijn landschappen, stillevens en portretten. De mens heeft een belangrijke plaats in het werk van Von Jawlensky, hij ziet het gezicht als de spiegel van de ziel.

In die tijd zie je dat hij grote vlakken schildert en dat hij de verf graag pasteus opbrengt. Na een paar jaar verandert zijn stijl, het werk vervlakt, hij brengt de verf transparanter op en de contouren worden duidelijker. Wat je ziet op het schilderij is zijn gevoel op dat moment op die plek.

Alexej von Jawlensky was duidelijk niet een schilder die de buitenwereld vastlegde zoals het was, bekijk je zijn landschappen dan heb je echt geen idee waar de kunstenaar op dat moment is.

Von Jawlensky is nog steeds bevriend met Kandinsky en samen richten ze in 1909 in München de “Neue Künstlervereinigung” op. Zij zetten zich af tegen de gevestigde kunstwereld die in München de toon aangeeft en ook kunstenaars zoals Alfred Kubin en Gabriele Munter sluiten zich aan. Gezamenlijk organiseren zij tentoonstellingen en bij hun tweede tentoonstelling nodigen ze ook de avant-gardische kunstenaars uit Parijs uit. Een gezamenlijke tentoonstelling met o.a. Van Gogh, Picasso, Braque en De Vlaminck. Maar na een jaar verlaat Von Jawlensky  deze kunstenaarsgroep weer en richt samen met Franz Marc de kunstenaarsgroep “Der Blaue Reiter” op. Het werk van Von Jawlensky verandert steeds, nu schildert hij veel portretten en heeft in die periode verschillende solotentoonstellingen, ook exposeert hij samen met zijn kunstenaarsgroep “Der Blaue Reiter”.

Fascinerend zijn de portretten die hij maakt voor de Eerste Wereldoorlog. Alle kleuren gebruikt hij maar de kleur die hij kiest voor de huid zoals gezicht en handen, gebruikt hij niet meer voor de kleding of de achtergrond. Dan breekt de Eerste Wereldoorlog uit en de verschrikkingen van deze oorlog veranderen zijn werk helemaal. Lijken zijn eerste werken intuïtief geschilderd, dan zie je nu dat zijn werk meer balans krijgt en dat hij op zoek is naar meer perfectie.

Tijdens de Eerste Wereld oorlog en ook nog enkele jaren daarna verblijft Von Jawlensky met Marianne von Werefkin in Zwitserland, maar na zijn scheiding van Marianne vertrekt hij in 1921 naar Wiesbaden. Zijn werk wordt daar veel abstracter, monumentaler en geometrischer van vorm.

Von Jawlensky wordt geplaagd door artrose en na verloop van tijd kan hij zijn gewrichten nauwelijks meer gebruiken, toch blijft hij schilderen. Hij werkt met uitgestoken handen en rechte vingers, soms maakt hij de penselen vast aan zijn handen. Op die manier schildert hij meer dan honderd schilderijen, vooral  abstracte gezichten met een iconische uitstraling. De gezichten bestrijken het hele doek, de ogen gesloten of zeer wijd open. Hij noemt deze serie schilderijen “Meditaties”. Wat hij deed met die ondragelijke gewrichtspijnen is onbeschrijfelijk, hij brengt met kleur zijn emoties tot uiting, de schilderijen geven op zeer intieme wijze zijn leven weer.

Zelf zegt hij dat zijn werk door zijn beperking “dieper en geestelijker” is geworden.

Door de eerste Wereldoorlog is er veel verandert in de samenstelling van de kunstenaarsgroep van de “De Blaue Reiter”. De groepsleden August Macke en Franz Marc zijn gesneuveld in de oorlog en dat geeft een grote leegte in de groep. Von Jawlensky begint in 1924 samen met de overgebleven leden Kandinsky, Paul Klee en Lyonel Feininger de kunstenaarsgroep “Die Blaue Vier”.

Dan begint er een heel andere periode, het naziregime komt aan de macht en verbiedt Von Jawlensky en veel van zijn vakgenoten om te exposeren, hun kunst wordt Entartet verklaard. Van Von Jawlensky worden 72 werken in beslag genomen.

Alexej von Jawlensky sterft in 1941 te Wiesbaden hij is dan 77 jaar.

Er zijn prachtige boeken over Aleksej von Jawlensky verkrijgbaar in prijs variërend van € 15.00 tot € 169.00. 

Verschillend musea hebben zijn werk in hun collectie en regelmatig kom je zijn werk tegen op tentoonstellingen.

In het Gemeente Museum in Den Haag was vorig jaar een tentoonstelling van zijn  Alexej von Jawlensky en op dit moment is er in Museum Singer in Laren nog tot 28 augustus 2029 de tentoonstelling “Duitse Expressionisten”, waar o.a. werk van Alexej von Jawlensky is te bewonderen.

(foto's gemaakt in Museum Singer)

De Westerschelde

Een dagje Zeeuws-Vlaanderen en kijken over de Westerschelde bij Terneuzen

De andere kant van de dijk langs de Westerschelde