zondag 29 september 2013

Hematiet

Hematiet is een zwart mineraal, een ijzeroxide met een hardheid van 5-6.5 op de schaal van Mohs.
Het is een verrassend gesteente, als je over de steen krast komt er rood poeder tevoorschijn en kras je de steen over een ruw oppervlak dan ontstaat er een rode streep.
Bij het slijpen van het gesteente komt het vrijgekomen rode poeder in aanraking met het water, dat bij het slijpen wordt gebruikt, en dan lijkt het op bloed.
Deze rode kleur is de reden om het gesteente hematiet te noemen.
De naam komt uit het Grieks, van het woord haima, dat bloed betekent. In Duitsland noemen ze de steen daarom Blutstein (haima en lithos).

Er is maar weinig hematiet dat geschikt is voor het maken van sieraden, het meeste is voor industriële doeleinden, vooral als polijstmiddel. Maar ook de edelsmid gebruikt hematiet om te polijsten, zilver en goud krijgt hierdoor een mooie diepe glans. Gebruikt de edelsmid hematiet als polijstmiddel dan wordt het Parijs- of polijstrood genoemd.

Mooie gestreepte stenen worden vooral gevonden op Elba en in Cumberland (Engeland). De stenen die daar vandaan komen worden kidney ove, genoemd. 
Verder is hematiet te vinden in Engeland, Duitsland, Zweden, Noorwegen, België, Spanje, Italië, Algerije, Brazilië en de Verenigde Staten.
Vaak zie je hematiet in dunne schijfjes, deze schijfjes zijn zo dun dat ze rood doorschijnen als ze tegen het licht worden gehouden. Deze schijfjes komen meestal voor in de vorm van een rozet, de zgn. ijzerroos.

Omdat hematiet ijzererts is zou je verwachten dat het magnetisch is, maar dat is niet het geval. Soms heb je wel magnetische hematiet maar dan is het gesteente vermengd met een hoeveelheid magnetiet. Als je hematiet gaat verhitten krijg je wel een magnetisch effect.

Hematiet was duizenden jaren geleden al bekend bij de Oude Egyptenaren, de Oude Grieken en de Romeinen. In het Oude Egypte, ongeveer 2500 v.Chr., werd hematiet als amulet mee gegeven naar het dodenrijk, en er zijn scarabeeën gevonden van hematiet bij mummies..
Ook in het Oude Babylon, 3000 - 1500 v.Chr. zijn rolzegels en amuletten gevonden. Hematiet is ook veel als medicijn gebruikt, vooral bij het genezen van wonden, bloedarmoede en ontstekingen.

Historia Naturalis
In de Romeinse tijd associeerde men hematiet met Mars, de god van strijd en oorlog. Ook werden er spiegels van gemaakt. Plinius de Oudere 23 - 79. n.Chr.,  maakte hier melding van in zijn boek, Historia Naturalis.

In de Middeleeuwen was hematiet erg populair. Het gesteente werd niet alleen gebruikt voor sieraden maar ook werden er beeldjes, rozenkransen en amuletten van gemaakt.
Deze amuletten zouden bescherming bieden tegen het boze oog en hekserij.
De  drager van zo'n amulet zou in zijn dromen worden gewaarschuwd voor naderend onheil.

Tijdens de Victoriaanse tijd (1837-1901) werd hematiet vooral gebruikt voor het maken van sieraden, rozenkransen en rouwsieraden.

(foto,s o.a. van www.Samoea.nl)

zondag 22 september 2013

Sieraden van de Navajo's

Regelmatig breng ik een bezoekje aan een museum.
Er zijn nogal wat in Nederland en wat dat betreft kun je elke week wel naar een mooie tentoonstelling of nog eens de vaste collectie bekijken.
Er zijn enkele musea waar ik regelmatig kom omdat ik niet alles tijdens één bezoek kan bekijken, en ik wil bepaalde voorwerpen vaker zien.
Eén van die musea is bv  Museum voor Volkenkunde in Leiden. 

Deze week heb ik iets langer stilgestaan bij de Navajo of Dineh, een Noord-Amerikaans Indianenvolk.
De Navajo's zijn verbonden aan de Apachestam en wonen voornamelijk in New Mexico, Arizona, Colorado en Utah. Ze zijn van oorsprong een nomadenvolk en leefden van hun schapen en geiten. Tegenwoordig hebben veel Navajo's een eigen huis en verbouwen o.a. aardappelen, bonen, graan en pompoenen.

Vanaf 1900 hebben de Navajo's een eigen grondgebied, het Four Corners Reservaat waar ze min of meer autonoom zijn.
Binnen de Verenigde Staten zijn zij het rijkste inheemse volk, dat hebben ze te danken aan het uranium, zilver en steenkool dat volop aanwezig is in hun leefgebied.

De Navajo's zijn vooral bekend om de bijzondere dekens die de vrouwen maken, en de mannen zijn goede ijzer-, koper- zilversmeden. Ze beheersten en beheersen traditioneel verschillende technieken voor het maken van voorwerpen en sieraden zoals gieten, hameren, stempelen en graver en. Ze hebben prachtige sieraden en voorwerpen gemaakt. De voorwerpen die ze tegenwoordig maken worden nog steeds versierd met turkoois en andere halfedelstenen. 

Aan de gesteenten werden mystieke krachten toebedacht, en de voorwerpen van zilver gaven hun status van welvaart aan.
Ook werden de voorwerpen gebruikt bij transacties op handelsposten. Tegenwoordig worden de voorwerpen nog altijd traditioneel gemaakt maar wordt ook machinaal veelvuldig nagemaakt.


(Foto's gemaakt in Museum voor Volkenkunde te Leiden)

zondag 8 september 2013

Claddagh-ring

De Claddagh-ring is genoemd naar- en  afkomstig uit het kleine dorpje Claddagh in Ierland. Er zijn zeker al 300 jaar verschillende verhalen in omloop over het ontstaan van deze ring.

De ring is het symbool van trouw in de liefde, vriendschap en loyaliteit. Het bestaat uit drie symbolen, een hart, een kroon en twee handen die het hart omvatten. Het hart staat voor de liefde, de kroon voor loyaliteit en de handen voor vriendschap.
De ring brengt geluk maar alleen als je de ring hebt gekregen.

De eerste ring komt naar alle waarschijnlijkheid uit het plaatsje Claddagh, waar alle mannen vissers waren. De vissers hadden  dit teken op de zeilen van hun vissersboten geschilderd en later droegen ze een ring met dit symbool. Zo konden de vissers van Claddagh altijd hun plaatsgenoten herkennen. Vreemdelingen en vijanden, dus de mensen zonder de ring, werden verjaagd of erger.

Claddagh was een gesloten gemeenschap en ze werden streng geregeerd door de "King".
Deze King maakte gebruik van oude en strenge wetten, alle mannen moesten visser zijn, een ander beroep werd niet getolereerd en was ten strengste verboden. In deze harde, op zichzelf staande gemeenschap zou de Claddagh-ring zijn ontstaan.

Er is een verhaal dat de ring met z'n symbolen ontstaan zou zijn uit de Keltische mythologie. Het hart zou staan voor de "mensheid", de linkerhand staat voor Anu, de moedergodin en de rechterhand voor Dagda, de oppergod. De kroon zou staan voor de mythologische figuur Beathauile. De mensheid, het hart zou worden beschermd door de goden.

Ook mooi is het verhaal over de persoon die de eerste ring gemaakt zou hebben. Richard Joyce was een zeeman uit Claddagh, erg verliefd op een meisje uit zijn dorp en ze hadden trouwplannen. Het schip waarop hij was uitgevaren werd overvallen op de Middellandse-Zee door piraten uit Algerije. Richard werd gevangen genomen en als slaaf verkocht aan een goudsmid in Algerije. Tijdens zijn gevangenschap leerde hij het vak van goudsmid, maar bleef ondertussen denken aan zijn geliefde in Claddagh.

Willem III sluit in 1689 een akkoord  met de Moren, waarin de bepaling is opgenomen dat alle slaven moeten worden vrijgelaten. Richard was ondertussen een goed vakman geworden en onmisbaar voor de goudsmid waar hij in dienst was. Hij wilde Richard dan ook niet kwijt. Hij bood hem daarom zijn dochter aan als echtgenote en de helft van zijn bezit. Het was een mooi aanbod maar Richard koos er voor om terug te keren naar Claggagh en te trouwen met het meisje dat hij lief had. Het meisje had trouw op hem gewacht en Richard kon zijn geluk dan ook niet op en maakte voor haar een ring. Dat zou de ring zijn die wij kennen als de Claddagh-ring, een hart met een kroon omvat door twee handen.

Ook de christelijke kerk kent de ring en heeft er een symbolische betekenis aan gegeven. De handen zouden staan voor Jezus en de Heilige Geest, en het hart met de kroon zou staan voor God.

De ring met zijn symbolen is een bijzondere ring en moet ook op een speciale manier worden gedragen.
De ring draag je aan de rechter ringvinger,als je geen relatie hebt met de punt van het hart naar de nagel. Als je verliefd bent draag je ring ook aan de rechter ringvinger maar dan met de punt van het hart naar de pols.
De ring wordt aan de linker ringvinger gedragen met de punt naar de nagel als je verloofd bent en ben je getrouwd dan draag je de ring ook aan de linker ringvinger maar dn met de punt van het hart naar de pols.

Er zijn nog meer verhalen in de omloop over het ontstaan van de Claddagh-ring, de één nog mooier dan de ander.