zondag 30 september 2012

Herinneringssieraden (2)

tsarina Alexandra

Herinneringen aan iets of iemand, door middel van een sieraad, daar heb ik in mijn vorig stukje al iets over geschreven. Er is genoeg literatuur over deze herinneringssieraden te vinden, zo ook in de memoires van de arts Martin Mandt, hij was de lijfarts van tsaar Nicolaas I van Rusland. Je krijgt bij het lezen niet alleen een  kijkje in het persoonlijk leven van de tsaar maar ook in het leven van zijn echtgenote, tsarina Alexandra.

De tsarina had een grote voorliefde voor armbanden en dat waren vooral herinneringssieraden. Ze had er ongeveer 500, en deze had ze niet vanwege de materiele waarde maar om de persoonlijke en chronologische betekenis. Voor haar hadden armbanden dezelfde betekenis als dagboeken. Haar eerste armband was een eenvoudige en smalle armband van nauwelijks waarde, hiermee is haar voorliefde voor armbanden waarschijnlijk begonnen.
Zij had deze eerste armband als kind gekregen van haar oom, de hertog van Mecklenburg-Sterlitz.
Alexandra kreeg bij elke gelegenheid één of meer armbanden en ze bewaarde ze in 5 overzichtelijke dozen om zo in gedachten het boek van haar herinneringen te lezen. Vaak zocht zij eerst één of meer armbanden uit één van de dozen om te dragen en daarna ging ze een bijpassende japon zoeken.

Ook op haar zilveren bruiloft kreeg ze verschillende armbanden van haar familie cadeau. Van haar echtgenoot kreeg ze een armband van blauw email waarin met gekleurde edelstenen, het woord "bonheur" stond, afgewisseld met parels. De tsaar vergezelde zijn cadeau met de woorden: "Zo is het leven, vreugde die door tranen onderbroken wordt".

Ook de 7 kinderen van de tsaar en tsarina gaven hun moeder een armband met 7 edelstenen die het woord "respect" vormden.
Vanaf de 18e eeuw was het namelijk in de mode dat edelstenen die voor een bepaalde letter in het alfabet stonden werden verwerkt in sieraden..

Het is bekend dat koningin Ingrid, de koningin-moeder van Denemarken, in het bezit was van 2 armbanden, die  toebehoord hadden aan Josephine de Beauharnais. De initialen van de stenen vormden de namen van haar 2 kinderen Eugène en Hortense.

Het edelsteen-alfabet

a -amethist
b- beryl
c - citrien
d - diamant
e - epidoot
f - fluoriet
g - granaat
h - heliotroop
i- iriskwarts
j - jaspis
k - katoog
l - lazuriet
m - malachiet
n - nefriet
o - opaal
p - peridoot
q -kwarts
r - robijn
s - saffier
t - turkoois
u - uwarowiet
V -  vesuvianiet
w - willemiet
x - xylopaal
y - Yü (Chinees voor jade)
z - zirkoon


Neem ik mijn eigen naam, Anne, dan kom ik op 1 x amethist, 2 x nefriet en 1 x epidoot.
A (amethist)
N (nefriet)




N (nefriet)

E (epidoot)
Zo kun je zelf woorden of je naam samenstellen. Hoe meer letters, hoe kostbaarder het sieraad.
Wil ik een duurder sieraad dan doe ik er nog 1 x beryl, 1 x iriskwarts en 1 x jade bij.
B (beryl)


I (iriskwarts)
J (jade)

En zo is er "BIJ ANNE" te lezen, best een aardig armbandje.
Wil je meer weten over Rusland en vooral de Romanovs kijk dan bij: www.bettinaschrijft.blogspot.com  
En als je mooie stenen wilt zien kun je kijken bij:
www.joydesign.eu  

maandag 24 september 2012

Hoe, wat, waar.....

granaten
Edelstenen zijn bij de mens al minstens 7000 jaar bekend. We weten dat de eerste edelstenen amethist, bergkristal, barnsteen, granaat, jade, koraal, lapis lazuli, parels, serpentijn, smaragd en turkoois waren. Edelstenen zijn zeer lang alleen maar bereikbaar geweest voor rijke mensen omdat ze kostbaar zijn. 
Edelstenen werden vaak
als statussymbool gebruikt, denk maar aan de vele vorstenhuizen die met het bezitten van edelstenen hun rijkdom en macht toonden.
In vroegere tijden waren edelstenen omhuld door geheimzinnigheid, bescherming en goede zaken. Als gevolg op het idee van natuurlijke krachten werden edelstenen ook verbonden met de astrologie en werden ze gebruikt als medicijn, vooral in de 19e eeuw. Ook nu worden er in Japan nog steeds medicijnen gemaakt met vermalen parels, b.v. in calciumtabletten.

Tegenwoordig pronken mensen ook graag met hun bezit aan edelstenen, maar nu hebben de edelstenen in de meeste gevallen de functie van schoonheid, vooral verwerkt in sieraden.

Waar komen de edelstenen eigenlijk vandaan?
Zoals een pak melk of een stuk kaas niet zomaar in de winkel terecht kan komen, komen ook edelstenen niet vanzelf in onze sieraden terecht.
Edelstenen “ontstaan” namelijk en dan is de vraag hoe 

Neem b.v. de smaragd, deze steen wordt diep in de aardkorst gevormd wanneer het gesmolten graniet reageert op gesteente dat chroom bevat. Of de granaat, deze edelsteen tref je aan in metamorfe gesteenten, waar warmte en druk de oorspronkelijke gesteente hebben veranderd. Kijk je naar jade, dat vormt zich in de korst en beweegt zich naar de oppervlakte wanneer bergketens omhoog geduwd worden, b.v. de Himalaya. Turkoois is één van de eerste edelsteensoort die is gewonnen. Het wordt afgezet door oppervlaktewater dat door scheuren in aluminiumrijke gesteenten stroomt. En dan heb je nog zirkoon, deze steen ontstaat tijdens reacties diep in de aardkorst tussen gesmolten graniet, kalksteen en schalie (kleimineralen).

 Maar wat is dan precies een edelsteen?

·       Een edelsteen is een mineraal dat mooi van kleur is en door mensen geslepen en gepolijst kan worden. Van nature zijn edelstenen dof en ruw.

·       Een edelsteen moet ook duurzaam en zeldzaam zijn en bestand tegen gebruik.

·       Van de meer dan 4000 mineralen worden er slechts zo’n 50 regelmatig tot edelstenen geslepen.

·       Waardevolle edelstenen worden vooral gebruikt voor sieraden.

Er zijn zeven edelstenen die als kostbaar te boek staan, n.l. diamant, robijn, saffier, smaragd, aquamarijn, topaas en opaal.

Waar worden edelstenen aangetroffen? Robijnen komen b.v. uit Thailand en Birma. Saffieren veel uit Australië en Sri Lanka en diamanten veelal uit Zuid-Afrika. Er zijn prachtige mineralenencyclopedieën te koop waar je alles over vindplaatsen kunt vinden.
Niet alle edelstenen zijn afkomstig uit gesteenten. Er zijn vier uitzonderingen, deze komen voort uit een andere vorm van leven. B.v. barnsteen wordt gevormd uit het sap van dennenbomen, git uit prehistorische bossen, die135 miljoen jaar geleden groeiden, koraal uit hele kleine zeedieren en parels worden gevormd in oesters en andere weekdieren.

broche met glas
Omdat edelstenen niet voor iedereen altijd bereikbaar zijn worden ze al duizenden jaren nagemaakt. De Egyptenaren waren de eersten die probeerden met glas en glazuur kostbare stenen na te maken. Glas wordt veel gebruikt om edelstenen te kopiëren. Namaak is goed mogelijk van glas omdat je het in elke vorm kunt kneden, en er een kleur aan geven is ook niet zo moeilijk. Je kunt wel vaak zien dat het namaak is door de kleine luchtbelletjes die je er in ziet. Ook zijn de namaakstenen zacht in vergelijking met de echte stenen, ze brokkelen snel af en kunnen gemakkelijk krassen oplopen.

In 1758 ontwikkelde Werner Joseph Strasser een glassoort die geslepen kon worden. Dit geslepen glas leek veel op diamant en dringt dan ook met succes snel door in de edesteenhandel. Deze namaak diamantsoort wordt strass genoemd. De namaakindustrie werd steeds groter en er is dan ook flink geëxperimenteerd met glas, porselein, kunsthars en plastic. Eigenlijk konden en kunnen al deze probeersels niet in de buurt komen van de echte edelstenen.
echte robijn
Tot aan het eind van de 19e eeuw een Franse chemicus, A.V. Verneuil het voor elkaar kreeg om een synthetische robijn te maken.  Deze synthetisch verkregen edelsteen wordt in de edelsteenhandel niet als imitatie bekeken maar vormt een zelfstandige groep naast de natuurlijke edelstenen, wel moet deze robijn  aangemeld worden als synthetisch.

zaterdag 15 september 2012

Glas (2)

Assyrië 6000 - 5000 v.Chr.
Glas is bij toeval ontstaan, zo rond 5000 v.Chr. in het Midden Oosten. Hoe het vervaardigen van het glas tot stand is gekomen is niet helemaal duidelijk maar wel is bekend welke grondstoffen er zijn gebruikt. Bij onderzoek van het eerste glas werd namelijk kwartszand, kalk en soda aangetroffen. Vermoedelijk werden deze stoffen gezamenlijk in een aardewerken kom gedaan en in een oven verhit. Bij afkoeling kon men de zo ontstane substantie kneden in de gewenste vorm.

Dat glas heeft van nature een groen- of blauwgroene kleur.
Plinius
De Romeinse geschiedschrijver Plinius (23 - 79  n.Chr.) bevestigde dit, na onderzoek, in zijn geschriften. Hij zegt ook dat het eerste glas inderdaad in het Midden Oosten is vervaardigd door rondtrekkende kooplieden, dat waren volgens hem de eerste glasmakers. 
Deze kooplieden sloegen namelijk in de buurt van het strand hun kamp op en maakten een vuur om hun potje te koken. Deze kookpotjes stonden te pruttelen op blokken van het zeer brandbare nitraat. Door de grote hitte van het vuur ging de nitraat smelten en kwam terecht op het onderliggende zand, zo ontstond er een glasachtige substantie. Dat is volgens Plinius het begin geweest van het maken van glas.

Glaskralen in majolicamasker
1300 v.Chr
De vroegst gedateerde vondsten van glas, hoofdzakelijk glaskralen, zijn opgegraven zo rond 3500 v.Chr. In Egypte is niet alleen bij opgravingen veel glas gevonden maar ook in de vele paleizen zijn veel voorwerpen van glas aangetroffen
Bij opgravingen in Centraal Mesopotamië vond men een ruwe vorm van glas die gedateerd werd op een paar honderd jaar later. Deze glassoort werd gebruikt om een glazuurachtige laag op potten en vazen aan te brengen. Het vervaardigen van glas kan ook hier zeker bij toeval zijn ontdekt omdat men in die tijd met verschillende glazuursoorten voor keramiek aan het experimenteren was. Zoals met de meeste ontdekkingen het geval is, verspreidde ook deze kennis zich naar andere landen.

De Egyptenaren, Romeinen en Syriërs gebruikten voor het smelten van het glas vooral soda of potas. Welke van de twee ze gebruikten hing af van de aanwezigheid van één van de producten op de plek waar ze waren. Soda werd veel gebruikt langs de Middellandse Zee omdat dat daar rijkelijk aanwezig was in de algen en andere planten. Zo is het sodaglas ontstaan, dit glas wordt ook wel natronglas genoemd. Sodaglas is behoorlijk kneedbaar en daarom goed te gebruiken voor een grote verscheidenheid aan glasproducten.

lapis lazuli
Rond de 15e eeuw v.Chr. begonnen Egyptische handwerkslieden een methode te ontwikkelen om potten van glas te maken. Zij zagen het glas als een door mensen gemaakte edelsteen. Het gekleurde glas dat zij produceerden leek inderdaad op b.v. turkoois, lapis lazuli en amethist. Wat bij opgravingen is gevonden zijn vooral cosmeticaflesjes voor oliën en parfum. 

De Egyptenaren maakten hun glas door zandvormen in gesmolten glas te dopen. Daarbij werd de zandvorm zo gedraaid dat er een laagje glas op achter bleef. Het vloeibare glas kon op die manier gemakkelijk worden gemodelleerd  en gedecoreerd.  
parfumflesjes Egypte
De kennis, vervaardiging en verspreiding van de glaskunst was voor een groot deel te danken aan de Egyptische farao Thoutmosis III (1504 – 1450 v.Chr.). Onder zijn gezag zijn tijdens de veldslagen in Azië, veel glasmakers gevangen genomen en meegenomen als slaaf naar Egypte. Op die manier konden de Egyptenaren de glaskunst in hun eigen land ontwikkelen en er in gaan handelen. Dat is allemaal goed gelukt, want er zijn bij opgravingen in Egypte veel voorwerpen van glas gevonden waaronder drie glazen vazen waarop de naam van deze farao staat.

flesje Egypte
Tot aan de 9e eeuw v.Chr. is er weinig verandering geweest in de glasmakerij. Het maken van glas concentreerde zich lang in de omgeving van Alexandrië en van daaruit is het waarschijnlijk verspreid richting Italië.

Een prachtige vondst is gedaan in de bibliotheek van de Assirische koning Ashurbanipol (669 – 626 v.Chr.). Daar zijn kleitabletten gevonden waarop een handleiding staat hoe het maken van glas in zijn werk ging. 
Voor zover ik heb kunnen nagaan is dat de enige beschrijving van de glaskunst uit die periode.

Tijdens de Hellenistische periode (330 -30 V.Chr.) is er een grote opbloei in de glasindustrie geweest door de verschillende nieuwe ontdekkingen die er zijn gedaan op het gebied van de glaskunst. Vooral in Griekenland, Egypte en langs het Syrisch-Palestijns kustgebied was dat het geval. Men kende al de zandkerntechniek, nu had men o.a. het persen van glas in een vorm ontdekt. De kunstenaar gebruikte een mal en een contramal, hiertussen kwam verpulverd glas waarna hij de mallen verhitte in een oven om het verpulverd glas te laten versmelten. Op deze manier kon er volop worden geëxperimenteerd met vormen en kleuren.

schaal van millefioriglas
Een andere methode om schalen en vazen te maken, is het werken met draden van glas in verschillende kleuren. Deze glasdraden werden in schijfjes geknipt en vervolgens tussen een mal en contramal geplaatst. Als het in de oven stond smolten de schijfjes aan elkaar en op die manier kreeg je een veelkleurige schaal of kom. De glasmaker moest de oventemperatuur goed bewaken, want als de oven te heet werd zouden de schijfjes met elkaar versmelten en zou het beoogde effect verloren gaan. Na het afkoelen werd het glas gepolijst en het resultaat was dan een prachtig mozaïekglas. Het lijkt op een boeket met duizend bloemen en in het Italiaans wordt het millefioriglas genoemd. 

hedendaagse glasblazer Murano
Een hele grote verandering in de glasvervaardiging komt na 27 v.Chr.. 
Het glasblazen werd namelijk uitgevonden en toegeschreven aan Syrische handwerkslieden uit de regio Sidon-Babylon.

De Romeinen begonnen in de laatste eeuw v. Chr. ook met het blazen van glas in verschillende vormen. Hierdoor nam de mogelijkheid toe om een grote variëteit aan voorwerpen en vormen van hol glas te produceren. 
Door deze uitvindingen en de grote productie, was het glas op en gegeven moment niet meer alleen een artikel voor de elite, maar bereikbaar voor bredere lagen van de bevolking.

Glasblazen is nog steeds de belangrijkste manier voor de vormgeving van glas, zowel ambachtelijk als op industrieel gebied. Ondertussen kennen we vele soorten glas o.a. kristalglas, agaatglas, melkglas, Venetiaans glas, beschilderd glas, millefiori, filigraanglas, reticelloglas, Islamitisch glas, Boheems glas.

Het is te veel om hier op te noemen, alle soorten zijn interessant.

dinsdag 4 september 2012

Afrikaanse kralen van been


In Afrika worden prachtige kralen gemaakt o.a. van glas, klei en been. De kralen van been worden gemaakt van de botten van runderen. 
De botten worden eerst in stukken gezaagd van verschillende grootte, daarna worden deze stukjes geslepen in verschillende vormen. Ook worden de stukjes been voorzien van een patroon en een rijggat.
In de aangebrachte patronen of buiten de aangebrachte patronen wordt was aangebracht.
De kralen gaan dan in een vat met zwarte pek zodat de pek in de groeven kan dringen. 
Hierna worden de kralen gedroogd en de was wordt van de kralen verwijderd. Het resultaat is kralen met een patroon in twee kleuren. 
De kralen worden daarna nog mooi gepolijst en geregen om verkocht te worden op de markt.

zondag 2 september 2012

Herinneringssieraden (1)


hangers met haar
Elke periode heeft zijn eigen sieraden. Zie je een bepaald sieraad dan kun je in veel gevallen zien uit welke periode deze komt. Vanaf de 17e-  tot aan het eind van de 20e eeuw werden er haarsieraden gedragen. De sieraden waar ik het in dit stukje over heb, zijn geen sieraden die in het haar werden gedragen maar sieraden gemaakt van menselijk- of soms paardenhaar.

In de 17e eeuw werden portretjes gemaakt van haarlokken van de overleden geliefden en verwerkt in medaillons, ringen, kransen en monogrammen als aandenken.
haarstrengen
Voor een halsketting werd vaak lange strengen haar gebruikt van de overledene en deze strengen werden gevlochten tot een lange ketting en voorzien van een  gouden slotje. Door de lengte kon de ketting een paar keer rond de hals worden gedraaid. De sieraden waren mooi en echte kunststukjes en ze werden dan ook niet meer alleen gemaakt als herinnering aan een overledene. Het werd mode vanaf de eerste de helft van de 19e eeuw tot in de 20e eeuw.

oorhangers met haar
De haarsieraden die gemaakt zijn voor de Biedermeiertijd (1815 – 1848) waren eenvoudig van uitvoering, maar zoals gezegd de tijden veranderen en ook sieraden zijn aan mode onderhevig. Mensen wilden iets anders, mooier en vooral bijzonder. In het begin was het verwerken van haar het werk van kappers, maar de goudsmeden zagen er ondertussen ook wel brood in. Zo ontstond er een hele industrie rond de haarverwerking en het werd een zelfstandige bedrijfstak. 

Deze kunstuiting was nu zover uitgegroeid en bekend geworden dat haarverwerkers vertegenwoordigd waren op een vakbeurs in 1844 te Berlijn. In Duitsland sprak men van “Idee Stücken van Haaren” en in Engeland werd het “Hairwork” genoemd.

Doordat het zo’n bloeiende industrie was geworden en veel mensen er handel inzagen konden ook hier de fouten en misverstanden niet uitblijven. Het kwam regelmatig voor dat iemand een sieraad terug kreeg met een andere kleur haar dan dat van de overledene. Dat was uiteraard erg pijnlijk en veel mensen gingen zich dan ook zelf in deze kunst verdiepen. 
Naar aanleiding hiervan werden er boeken geschreven en ook de modetijdschriften in die tijd, b.v. het blad “Penélopé”, besteedde er in 1826 veel aandacht aan.
werkblad uit Penélopé
Er werd uitleg gegeven hoe je het afgeknipte haar moest behandelen voor de verwerking ervan en er stonden patronen in met uitleg over het maken van de sieraden.

Zo veranderde er in die tijd veel aan het uiterlijk van deze sieraden, het haar was niet alleen maar meer een bijproduct. Nu werden de armbanden breder en voorzien van een slotje van edelstenen, ook de hangers en de ringen werden rijkelijk versierd met edelstenen.
In Frankrijk was het in de 19e eeuw mode dat een bruid aan haar beste vriendinnen een lok haar vroeg en dit liet verwerken in een schilderij. Het schilderij kreeg een plaats in de slaapkamer naast de kapspiegel en aan de andere kant van de spiegel een schilderij(tje) gemaakt van het haar van de bruidegom.

Op een tentoonstelling in 1840 te Parijs werd een levensgroot portret van koningin Victoria tentoongesteld die helemaal van haar was gemaakt. Aan het eind van de 19e eeuw begon de belangstelling voor deze kunstuiting te verdwijnen.

Tot zover......
Er zijn altijd herinneringssieraden gebleven tot op de dag van vandaag. Denk b.v. aan een sieraad die je krijgt als je 18 wordt of bij het behalen van een diploma. Ook herinneringssieraden zijn trouwringen, zegelringen of sieraden die gegeven worden bij de geboorte van een kind.

Deze sieraden zijn net als in de voorgaande eeuwen onderhevig aan de mode, tegenwoordig kun je de as van een overleden persoon in een ring of hanger laten vatten, of in plaats van een gouden trouwring, een trouwring laten tatoeëren. Er is veel mogelijk.
(Niet alle foto's komen uit mijn eigen collectie, mocht er iemand aanspraak op maken dan hoor ik het graag.)