Pyriet

pyriet

Het is niet allemaal goud dat er blinkt. Dit spreekwoord is van toepassing op pyriet, een mineraal dat ten onrechte vaak voor goud wordt aangezien.
Pyriet heeft verschillende namen, bv zwavelkies, zwavelijzer of ijzerkies. Pyriet glanst goudachtig en dat is de reden dat men soms denkt dat het echt goud is. Pyriet wordt daarom ook wel kattengoud of gekkengoud genoemd, in Engeland noemen ze het fool's gold. Ook kom je de naam apachengoud tegen, de indianen zagen pyriet namelijk ook aan voor echt goud en het mineraal speelde een grote rol in hun tradities.

ring met pyriet

Het verschil tussen echt goud en dit nepgoud is goed te zien als je het glansvlak kantelt. Bij echt goud blijft de glans gelijk en bij het nepgoud veranderd het. Een ander verschil is dat het echte goud glad aanvoelt terwijl het nepgoud kantig en hoekig is, dus scherp. Mineralogen noemen de kleur van pyriet messinggeel.

Pyriet is een veel voorkomend mineraal en heeft daarom weinig waarde, het wordt soms gebruikt in sieraden. Het is ook niet erg geschikt om het hiervoor te gebruiken, het is namelijk bros en moeilijk te slijpen, het kan door het slijpen gemakkelijk gaan scheuren. Wordt het wel toegepast bij het maken van sieraden dan zijn het kleine stukjes en in die hoedanigheid wordt het  markasiet genoemd.

oorbel met pyriet

In de tijd van Koningin Victoria (1837-1901) was pyriet een geliefd materiaal voor sieraden en het werd dan ook veel gebruikt voor het het vervaardigen hiervan.

Van pyriet wordt ookzwavelzuur gemaakt en dat wordt o.a. gebruikt in kunstmest en bij de olieraffinage.
Mooi pyriet wordt vooral gevonden op Elba, in Mexico, de Verenigde Staten maar ook op veel andere plaatsen in de wereld. Zelfs in Nederland kun je pyriet vinden, o.a. in de buurt van Winterswijk en in de steenkoolmijnen in Zuid-Limburg.
In Nederland wordt het pyriet niet gewonnen, omdat het niet in economisch winbare hoeveelheden voorkomt.

Pyriet betekent vuursteen naar het Griekse pyrites (pyr = vuur). Deze naam is gegeven omdat er bij het slaan op een brokje pyriet met een steen of een hamer de vonken eraf sprongen. Deze eigenschap is door de oude Grieken gebruikt om vuur te maken maar ze gebruikten het ook voor het maken van sieraden en amuletten.
Het is bekend dat in de prehistorie al pyriet werd gebruikt als vuursteen en ze gaven het de doden mee in het graf zodat de mensen ook na hun dood vuur konden maken. Ook de Egyptenaren kenden pyriet en maakten er o.a. spiegels van.

In de Middeleeuwen was het een magische steen, het werd verwerkt in amuletten maar ook in de geneeskunde werd pyriet in die tijd toegepast als "verwarmende steen". Dus had je last van koude voeten of handen dan droeg je pyriet in je zak.

Wheellockpistool (1580)
met pyriet in de slaghaan

Pyriet werd in de 16e eeuw gebruikt als vuursteen in oude vuurwapens maar het bleek al gauw dat dit een onbetrouwbare methode was en is het pyriet vervangen door het hardere vuursteen. De Azteken en de Inca's hebben pyriet gebruikt voor magische doeleinden maar ook om er amuletten en prachtige sieraden van te maken, om die reden wordt pyriet door sommige mensen Incasteen genoemd.

pyriet

Toch zijn sieraden met pyriet niet erg geschikt om te dragen omdat het aanwezige ijzersulfide de huid kan irriteren en daarbij komt ook nog dat het beter niet in aanraking kan komen met vocht omdat het dan gaat roesten en er kan verwering optreden als het wordt blootgesteld aan de buitenlucht.
Toch zijn deze feiten niet altijd een belemmering geweest voor mensen die zich wilden tooien met sieraden.