Cloisonné

privébezit

Cloisonné is een oude emailleertechniek die al werd toegepast in de 5e eeuw v.Chr. In de eeuwen daarna is men altijd bezig gebleven om deze techniek te verbeteren.



  

René Lalique

In de Oudheid werd de cloisonnétechniek niet alleen toegepast op sieraden maar ook op kleding en objecten.

Deze techniek heeft zich  bijna over de hele wereld verspreidt en tot op de dag van vandaag zie je voorwerpen van cloisonné. Bekende ontwerpers zoals Peter Carl  Fabergé, Emile Gallé en René Lalique hebben zo rond 1900 de cloisonnétechniek, niet zonder succes, veelvuldig toegepast op hun sieraden en objecten.

Bij het uitvoeren van een ontwerp wordt er gebruik gemaakt van emailpoeder, stukjes glas of edelstenen. Om te emailleren wordt er een plaat(je) goud, zilver of ander (edel)metaal als ondergrond gebruikt, hierop last men van hetzelfde materiaal draden in een bepaald patroon. Deze vakjes, cellen genaamd, worden opgevuld met emailpoeder, meestal  in verschillende kleuren. Bij een gouden achterplaat wordt er vaak doorschijnend email gebruikt, zodat je het goud er mooi doorheen kunt zien.

Hierna gaat het de oven in en door de grote hitte gaat het emailpoeder smelten. Doordat de cellen door middel van metaaldraad zijn gemaakt kunnen de kleuren niet in elkaar overlopen. Na afkoeling klinkt het gesmolten email iets in en wordt er voor de 2e en soms voor de 3e keer emailpoeder aangebracht waarna het nog een keer de oven in gaat.

Na de afkoeling wordt het geharde emailpoeder net zolang gladgeslepen tot het email en de metaaldraden op gelijke hoogte liggen, waarna het geheel wordt gepolijst. Bovenstaand bewerkingsproces kan alleen plaatsvinden als de emailpoeders ongeveer hetzelfde smeltpunt hebben, is dit niet het geval dan gaat het op volgorde van de smeltpunten. De temperatuur van de oven varieert van 690 - 880 c.

Chinees cloisonnéwerk

Er zijn meerdere technieken in de cloisonnékunst, bv:

email-marquette, dit is ook een zeer oude techniek en werd al door de Kelten werd beoefend. Bij deze techniek worden er stukjes glas in een bepaald patroon gelegd op een blad met opstaande rand van (edel)metaal. De ruimtes tussen de stukjes glas worden opgevuld met glaspoeder. Dit gaat de oven in en het poeder gaat smelten en vormt zo de verbinding tussen de stukjes glas.  

Email-champlevé (verheven veld), bij deze techniek wordt er met een steekbeiteltje een tekening op een onderplaat gemaakt. De holtes die hierdoor ontstaan worden opgevuld met verschillende kleuren emailpoeder. Tegenwoordig werkt men met een mal om het gewenste resultaat te bereiken.

uit Byzantium

Email en ronde bosse (in hoog reliëf), is een techniek die in de 15e eeuw is ontstaan. Tot die tijd kon men alleen maar op vlakke platen emailleren, men had voor die tijd geen goed bindmiddel. Bindmiddel was nodig om het emailpoeder op verticale, holle en bolle platen vastigheid te geven. In de Middeleeuwen is in Frankrijk ontdekt dat het sap van kersenpitten heel goed werkte als bindmiddel voor deze techniek. 

Emaille Grisaille (eentonig), hier wordt een metalen plaat in zijn geheel zwart geëmailleerd. Hierop wordt met witte emailpoeder een motief geschilderd en bij herhaling gebrand zodat het witte email steeds in de ondergrond zakt. Op deze manier kan men verschillende grijstinten maken.

Email Plique à Jour (vensteremaille), is een techniek waarbij je door het geëmailleerde object heen kijkt alsof het een glas-in-loodraam is. Vensteremaille is cloisonné zonder een bodem van metaal. Er kan  bv een zilveren of koperen plaat van ongeveer 1mm gebruikt worden, of het motief in zilverdraadjes op een ondergrond van dunne koperfolie of mica te leggen. Met transparante emaillepoeder worden de ruimtes opgevuld, dan gaat het in de oven en na afkoeling wordt de ondergrond verwijderd.

Er zijn verschillende musea die mooi cloisonnéwerk in hun collectie hebben. Bv in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden kun je enkele mooie sieraden uit de Egyptische tijd bewonderen.

namaak

Tegenwoordig kun je sieraden kopen die op cloisonné lijken, het meeste is van kunststof. Er zijn best leuke dingen bij.

Op Youtube heb ik een interessant filmpje gevonden waarop te zien is hoe de Haagse juwelier Steltman bezig is met het  vervaardigen van een sieraad van cloisonné.

www.youtube.com/watch

Het filmpje duurt ongeveer 8 minuten. Zeker de moeite waard om even te kijken.