Pietra Dura

Te zien in de kapel van
 D'Medici in Florence

Pietra Dura is een techniek uit de renaissance waarbij een stenen plaat werd ingelegd met fragmenten van andere steensoorten.

Pietra dura wil niets anders zeggen dan harde steen.
Je kunt het vergelijken met marqueterie, een inlegtechniek van verschillende soorten en kleuren hout die wordt gebruikt voor het decoreren van tafelbladen en kasten.

De steensoort die voor de petra dura werd gebruikt was meestal marmer en voor het inlegwerk werden edel- of halfedelstenen gebruikt. Bij de stenen keek men vooral naar de kleur en het oppervlak. Niet alle gebruikte stenen voor het inlegwerk waren even hard, de benaming harde steen gaat daarom ook niet altijd op.

Pietra dura is precisiewerk, ook tegenwoordig wordt de techniek nog vaak toegepast. In een marmeren plaat wordt een patroon uitgesneden waarna er in het uitgesneden patroon groefjes worden aangebracht. De stenen die voor het inlegwerk zijn bestemd worden zeer nauwkeurig gesneden zodat ze precies in de uitgesneden figuren van de marmeren plaat passen. Ook de inlegstenen worden aan de onderkant voorzien van groefjes, zodat ze precies  passen in de groefjes van de marmeren plaat. Tussen het marmer en de ingelegde stenen wordt een lijmlaagje aangebracht zodat de uitgesneden steentjes goed vast komen te zitten. 
Als de pietra dura door een vakman is gedaan is er absoluut geen ruimte tussen het marmer en de ingelegde steentjes. Hierna wordt de bovenkant van het product glanzend gepolijst en voorzien van een rand voor extra stevigheid.

Een voorloper van de pietra dura is de palla d'oro, een techniek uit Byzantium.
Deze techniek kwam tijdens de renaissance via de handel terecht in Florence. De Florentijnen konden de techniek verfijnen dankzij Ferdinand I d'Medici.

Ferdinand I d'Medici was namelijk een beetje uitgekeken op de schilderijen en fresco's in het Uffizi, hij wilde wel eens iets anders. Het "anders" moest echt heel bijzonder zijn, hij wilde indruk maken op zijn gasten, ze moesten er zo van onder de indruk komen dat ze er niet over uitgesproken zouden raken.

Dat is hem zeker gelukt, iedereen wilde daarna voorwerpen gemaakt met de pietra dura-techniek met het gevolg dat er een bloeiende industrie op gang kwam.

Er kwamen speciale  Ferdinand I d'Medici werkplaatsen en er werd kosten noch moeite gepaard om de ontwikkeling van de techniek te verbeteren, ook kwam er een speciale opleiding voor steensnijders.

Te zien in de
Hofburg in Wenen

De opdrachten kwamen niet alleen binnen van de rijken maar ook de kerkbesturen waren onder de indruk en plaatsten veel opdrachten om hun kerken te verfraaien.

In die tijd zijn er veel kerken voorzien van prachtige vloeren, gelegd volgens de pietra dura-techniek en we kunnen ze nog steeds bewonderen.

De techniek kwam in de 18de en 19de eeuw via de aristocratie terecht in ander Europese landen. O.a. door de mensen die op Grand Tour gingen en verschillende steden bezochten. Tijdens een bezoek aan Florence kochten ze allerlei kleine producten om mee naar huis te nemen en zo kon de pietra dura-techniek zich verspreiden.

In Frankrijk ging men de techniek toepassen in bv de paneeltjes van kunstkabinetten en kastjes in de Lodewijk XIV-stijl, en in de 19de eeuw kwam men er achter dat er ook sieraden gemaakt konden worden met deze techniek, bv oorbellen en broches gevat in een gouden rand.

De renaissanceschilder Domenico Chirlandaio (1449-1494) sprak over pe l'eternita (schilderijen voor de eeuwigheid), dat had hij goed gezien. De producten gemaakt volgens de pietra dura-techniek zijn duurzaam en nog altijd in zeer goede staat.

Te zien in het mauseleum
 van de Taj Mahal

In Azië is de pietra dura ook een bekende techniek, daar wordt het parchin kari (inlegwerk) genoemd. Bekend is het schitterende inlegwerk in het scherm rond de cenotaaf van Mantour en Djahan in de grote zaal van het mausoleum van deTaj Mahal. Dit scherm is ingelegd met kostbare edelstenen zoals koraal, onyx, agaat, lapis lazuli en jade.

Ben je niet in de gelegenheid om de Taj Mahal te bezoeken maar wil je toch graag deze techniek bewonderen, dat kan ook iets dichter bij huis. Bv in Florence zijn prachtige staaltjes van deze kunstvorm in de d'Medicikapel te bewonderen, en kom je eens in Wenen bezoek dan de Hofburg, ook daar zie je schitterende kunstwerken van pietra dura.