Bij Anne: Crystal Palace

De bestaande bomen in Hyde Park
pasten in het Crystal Palace

Een symbool van de vooruitgang was het Crystal Palace, gebouwd halverwege de negentiende eeuw. Het Crystal Palace was bestemd voor de wereldtentoonstelling in 1851 in Hyde Park, Londen.

Het idee van de wereldtentoonstelling kwam van de Society of Arts, een commissie onder voorzitterschap van prins Albert, de echtgenoot van koningin Victoria.

De Society of Arts stelde een koninklijke commissie samen die zich bezig moest houden met de zaken rondom de wereldtentoonstelling en ze schreven een prijsvraag uit voor architecten om een gebouw te ontwerpen, met een oppervlakte van ongeveer 74.000 m2. De kosten mochten niet hoger zijn dan £ 100.000 en het gebouw moest binnen vijftien maanden gerealiseerd zijn.

Er kwamen ongeveer 100 inzendingen binnen maar niet één ervan voldeed aan de gestelde eisen.

De commissie besloot om dan zelf maar een gebouw te ontwerpen, het resultaat van hun inspanningen was ook niet wat het moest zijn. De commissie had een ontwerp gemaakt dat ver boven het budget uitkwam. Ook al zouden de kosten binnen het budget zijn gebleven, dan nog kon het plan niet doorgaan, er was veel te weinig tijd om de zeventien miljoen bakstenen die er nodig waren voor hun ontwerp in de nog resterende tijd te verwerken.

De tijd ging dringen en Joseph Paxton (1806-18650) hoorde dat de koninklijke commissie in de problemen kwam met het ontwerp voor de wereldtentoonstelling. Paxtons was een bekende hovenier en kassenbouwer, hij was werkzaam als hoofdhovenier bij de Duke of Devonshere, en had veel ervaring op het gebied van kassenbouw. Hij had verschillende vernieuwingen en verbeteringen op zijn naam staan en genoot daardoor veel aanzien.

Hij liet de commissie weten dat hij een goed plan had, een ontwerp met veel vernieuwende elementen die hij ook toepaste bij de bouw van zijn kassen, maar dan vele malen groter. Daarbij gaf hij aan dat zijn plan binnen de acht maanden die er nog te gaan waren tot de opening van de tentoonstelling kon worden uitgevoerd. Bij het realiseren van zijn plan zou Paxton ondersteund worden door het ingenieursbureau Fox Henderson & Co. Zijn plan werd goedgekeurd door de commissie en Paxton kon samen met Fox Henderson beginnen aan de uitvoering van het project.

Er werkten ongeveer 2000 mensen op de bouwplaats en de werkzaamheden trokken de aandacht van veel pers en publiek. Er werd namelijk gewerkt volgens de ideeën van de econoom Adam Smith (1723-1790), bij de bouw werd er volgens zijn ideeën gewerkt wat betreft de verdeling van arbeid. Iedere werknemer had zijn eigen werk en was daarvoor verantwoordelijk. In tegenstelling tot de gangbare opvattingen over architectuur ging men bij dit project niet uit van de vorm maar van het proces.

Elk onderdeel van de opbouw had meerdere functies, functies die door Paxton waren ontwikkeld. Bv de raamlijsten dienden als goten, en het regenwater werd afgevoerd door de holle smeedijzeren zuilen die in het ontwerp waren opgenomen en de schuttingen die rond de bouwplaats stonden werden later gebruikt als vloerdelen.
De geprefabriceerde elementen van glas en metaal die in fabrieken werden geproduceerd, gingen per trein naar de bouwplaats waar ze ter plaatse in elkaar werden gezet.

Tijdens de bouw werd er nog steeds nagedacht door Paxton en het ingenieursbureau over de te gebruiken materialen en hoe ze hergebruikt konden worden om op die manier geld te besparen. Om de werkzaamheden zo efficiënt mogelijk te laten verlopen ontwikkelde Henderson karretjes op kleine wielen die over rails liepen op de Paxtongoten. Op die manier kon men gemakkelijk materiaal verplaatsen en steigers waren op deze manier niet nodig. De karretjes waren echt een uitkomst, deze manier van werken was snel en veilig.

Het lukte Joseph Paxton om binnen acht maanden een gebouw neer te zetten waarvan veel aspecten nog niet zijn geëvenaard. Het gebouw werd overgedragen aan de koninklijke commissie en de inrichting voor de tentoonstelling kon beginnen.
Door het vele glas dat er was verwerkt kreeg het bouwwerk al gauw de naam Crystal Palace.

De tentoonstelling werd op 1 mei 1851 geopend door koningin Victoria en duurde tot 1 oktober. In deze vijf maanden kwamen er meer dan zes miljoen bezoekers, wat vanzelfsprekend veel geld opbracht. Paxton werd door koningin Viktoria geridderd, voor zijn bijdrage aan de wereldtentoonstelling en het Crystal Palace was een groot succes geworden.

Een bezoek aan het prachtige glazen gebouw in Hyde Park, waar zelfs de bestaande bomen van het park in pasten, was voor heel veel mensen een bijzondere ervaring en inspiratiebron. Het Crystal Palace werd een voorbeeld voor architecten om ook op deze manier te gaan bouwen. Voorbeelden hiervan zijn het Paleis voor Volksvlijt in Amsterdam, afgebrand in 1929, en het Paul Henri Spaakgebouw in Brussel.

De gebouwen brachten ook de nodige discussie op gang over het onderscheid tussen architectuur en techniek. Er waren ook architecten die deze manier van bouwen helemaal niets vonden, zij vonden het glaspaleis een lelijk bouwwerk.

Het eindresultaat.

Na de tentoonstelling werd het gebouw snel afgebroken en werd het weer opgebouwd in Zuid-Londen. Tegenwoordig heet dit gedeelte van de stad Crystal Palace. De opbouw stond weer onder leiding van Joseph Paxton en het gebouw werd nog iets uitgebreid, de bouw duurde deze keer ongeveer twee jaar. Het Nieuw Crystal Palace werd gebruikt voor tentoonstellingen en er werden muziekuitvoeringen gehouden tot vijfentachtig jaar later, in 1936, het hele gebouw tot aan de grond afbrandde en het is daarna nooit meer opgebouwd.

Wetenswaardigheden: