Lapis lazuli

Lapis lazuli of lazuursteen, is een halfedelsteen met een opvallende blauwe kleur en al eeuwenlang een steen van aanzien.

De meest egale blauwe stenen met goudkleurige spikkeltjes, van het mineraal pyriet , komen uit de mijnen van Madaan in Afghanistan. De mijnen in Afghanistan zijn 6 tot 7 duizend jaar in gebruik en vanaf die tijd wordt de lapis lazuli al gebruikt voor sieraden, kunst- en gebruiksvoorwerpen.  
Niet alleen in Afghanistan vind je deze lapis lazuli maar ook in de omgeving van het Baikalmeer, en in Italië en de Verenigde Staten kennen we mijnen waar lapis lazuli is te vinden.

Er zijn stenen met spikkels en strepen, de blauwe goudgespikkelde steen wordt poëtisch beschreven als;

  "Een donkerblauwe nachtelijke hemel met blinkende gouden sterren".

Lapis lazuli die bijna helemaal blauw van kleur is wordt Royal Blue of Koningsblauw genoemd. Kom je stenen tegen met witte of grijze gedeelten, dan zijn deze afkomstig uit Chili en van weinig waarde. De witte strepen die je soms ziet worden veroorzaakt door calciet. 

rolzegel

In de Oudheid was er al een levendige handel in edelstenen, het was een gesteente die alleen bestemd was voor farao's, koningen en priesters.
De Babyloniërs gebruikten het gesteente voor hun cilindervormige rolzegels en in Ur, in Mesopotamië (nu Irak), slepen de koningen er hun wapens mee om zichzelf, dachten ze, op die manier tegen verwondingen te beschermen.

dodenmasker van
Toetanchamon

Voor de Egyptenaren was lapis lazuli een heilige steen. Zij slepen er o.a. amuletten en ook hun dodenmaskers uit. Het blauw op het dodenmasker van Toetanchamon is lapis lazuli. Niet alleen gebruikten ze het gesteente voor versieringen en voorwerpen maar ook om er oogschaduw van te maken, ze vermengden gemalen lapis lazuli met vet en malachiet, met succes, want de Grieken en de Romeinen hebben het later overgenomen. 

De naam lapis lazuli betekent blauwe steen . Het is een samentrekking van het Latijnse woord lapis (steen) en het Arabische azul (blauwe hemel).

moskee in Herat

De kleur en de lage hardheid, 5.5 op de schaal van Mohs, hebben er al vroeg toe geleid om lapis lazuli te verwerken in kunst- en gebruiksvoorwerpen, bv voor het inleggen (pietra dura)van tafelbladen. In de bouwkunst is het vooral gebruikt om er wanden, zuilen, plafonds en omlijstingen van ramen en deuren bij paleizen en moskeeën mee te versieren. De moskee in Herat in Afghanistan is hier een mooi voorbeeld van.

Zoals bij de meeste edelstenen zie je ook bij Lapis lazuli namaak, er zijn bv uit de stad Sidon in Libanon, rolzegels bekend die voor lapis lazuli moeten doorgaan maar beslist van ander materiaal zijn.

Tegenwoordig worden de stenen nagemaakt van email, keramiek, gekleurde jaspis of gesinterde spinel.

Rembrandt (1606-1669)

Gemalen lapis lazuli is geschikt als blauwe verfkleurstof, deze kleurstof is bekend onder de naam ultramarijn. Voor het als verf gebruikt kan worden ondergaat het een bewerkelijk en kostbaar proces. De steen wordt eerst tot fijn poeder gemalen en daarna vermengd met verschillende bindmiddelen.
Vooral tijdens de Renaissance werd het gebruikt in de schilderkunst, ook bij ons in de Gouden Eeuw was ultramarijn als kleurstof geliefd bij veel schilders. Wij kennen het o.a. in het werk van Rembrandt. Tegenwoordig wordt er vaak synthetische ultramarijn gebruikt omdat dat goedkoper is.