Fer de Berlin

2e kwart 19de eeuw

Fer de Berlin , is de naam van sieraden die in het begin van de 19de eeuw zijn gemaakt van ijzer. De naam is ontstaan naar aanleiding van het verzet van de Pruisen tegen de Napolionistische overheersing. Er moest geld komen voor de oorlog en de Pruisische dames werd gevraagd om hun gouden en zilveren sieraden in te leveren, zodat er wapens voor konden worden gekocht. In ruil voor het inleveren van de sieraden kregen de dames een cadeau in de vorm van een ijzeren sieraad, met de inscriptie: "Eingetauscht zum Wohl des Vaterlands".

Berlijn 1820

Duitsland had al enkele grote ijzergieterijen o.a. in Berlijn en Gleiwitz in Oost-Pruisen, nu Polen. Deze gieterijen begonnen naast hun opdrachten voor bruggen, balustrades, balkons e.d. zich bezighouden met het kleinere werk, namelijk de ijzeren sieraden. In 1804 kwam er in Berlijn een gieterij die gespecialiseerd was in klokken, kandelaars, tabaksdozen een andere snuisterijen en ging zich in 1807 toeleggen op het maken van de ijzeren sieraden, zoals halskettingen, ringen, armbanden, broches, knopen en diademen.
Het werd een succes en in resp. 1815 en 1817 kwamen er nog 2 Pruisische ijzergieterijen bij en begon men ook daar met de 'fijngieterij'.

2de kwart 19de eeuw

De modellen voor de sieraden werden gevormd in was en afgedrukt in zeer fijn zand. De mallen werden gevuld met vloeibaar ijzer. Daarna werden de sieraden met de hand afgewerkt, het ijzer werd glanzend gepolijst en geslepen als edelstenen, sommige sieraden zijn zo mooi, dat ze lijken op parels. Aan het eind van het hele proces werden de sieraden nog zwart gelakt.

Fer de Berlin is prachtig om te zien maar wel erg kwetsbaar, er breekt gemakkelijk een stukje af. Deze Fer de Berlin-sieraden zijn zeer gezocht en op antiekbeurzen en veilingen gaan ze voor grote bedragen van de hand. Ook de oorlogsonderscheiding het IJzeren Kruis is gedeeltelijk van gietijzer gemaakt.

Door de kleur zwart kwamen deze sieraden in gebruik als rouwsieraden na de dood van Koningin Luise, de echtgenote van Frederik Willen III van Pruisen. De zogenaamde Luisenhänger werd erg populair. Op de hanger was namelijk een afbeelding aangebracht van de overleden vorstin. Vanaf dat moment kwamen de gietijzeren sieraden, in meer landen in Europa, in trek. De sieraden die als teken van persoonlijke rouw in aanmerking kwamen werden zeer populair.

Door de grote vraag naar de ijzeren sieraden begon men in 1828 in Parijs met het vervaardigen van gegoten ijzeren sieraden en zo is de naam "Fer de Berlin" (ijzer uit Berlijn)ontstaan.

Ook in ons land werden de ijzeren sieraden gedragen, het tijdschrift 'Penelope", in die tijd zeer populair, besteedde er aandacht aan.