Murano

Bruidsbeker te zien in het glasmuseum op Murano

Tot aan de dag van vandaag is het glas van Murano een wereldwijd begrip, vooral het gekleurde glas. De oorsprong van het Venetiaans glas ligt waarschijnlijk bij de glasblaascentra Altino en Torcello. Door de bloeiende handel tijdens de Gotiek en de Renaissance konden de Venetianen veel vaardigheden op het gebied van de glaskunst overnemen uit de Islamitische wereld. De glaswerkers konden in die tijd hun techniek verbeteren en verfijnen.

In 1271 fabriceerden de glasfabrieken vooral glas voor ramen, spiegels, geblazen glaswerk en heel veel glasparels.

In het stuk over Venetië HIER heb ik  al geschreven dat de glasbewerkers die maestro wilden  worden een proef moesten afleggen. Deze proef werd in 1346 verplicht en is ongewijzigd blijven bestaan tot de 18e eeuw. Deze meesterproef bestond uit het maken van een dubbele kristallen roos, een achthoekig glas en 2 kralen van verschillende vorm of een paternoster.

spiegel 19e eeuw

De regels van het gilde waren streng, het vak mocht alleen beoefend worden door mensen die bij het gilde stonden ingeschreven. Ook moest de kennis van glasblazen absoluut binnen het Venetiaanse lagunegebied blijven. Een glasmaker die toch zijn geluk buiten de Venetiaanse republiek wilde zoeken werd als een verrader beschouwd. Hij kon rekenen op de doodsstraf als hij terug kwam in het gebied en zijn familieleden konden worden gegijzeld.

De meeste glasblazers werkten en woonden vanaf de 13e eeuw op het eiland Murano. De glasblazerijen moesten van Venetië naar Murano verhuizen. De glasfabricage in Venetië werd te gevaarlijk omdat de gebouwen en huizen grotendeels van hout waren. Ook het personeel verhuisde mee. 

ghiaccioglas

Murano kende enkele beroemde glasmakerfamilies. Bv de familie Barovier, zij kregen in de 13e eeuw vooral bekendheid door de dochter Maria en de zoon Angelo. Zij ontwerpen voorwerpen van doorzichtig glas in felle kleuren zoals goud-geel, rood, blauw, groen, purper, bloedrood en donkerrood. De kleuren van deze voorwerpen kwamen erg dicht in de buurt van saffier, smaragd, robijn en turkoois. Zij verfraaiden hun producten met goud, email en miniaturen.

Bekend is de "bruidsbokaal", deze bokaal staat bekend onder de naam "Barovier" en is vervaardigd door Angelo. Deze bokaal is gemaakt van donker turkoois glas, waarop afgebeeld de portretten van bruid en bruidegom, afbeeldingen van vrouwen op paarden en een afbeelding van de fontein van de eeuwige jeugd. Deze bokaal is te zien in het glasmuseum op Murano.

Het emailleren en vergulden was voor 1469 een zelfstandig vakgebied met eigen regels vastgelegd door het gilde. Na deze datum viel het onder de verantwoording van de glasblazerij omdat deze technieken steeds vaker werden gebruikt bij de versiering van glas.

In 1475 werd in de werkplaats van Barovier het "lattimoglas" uitgevonden. Lattimoglas is een melkachtig, niet doorschijnende glassoort die erg veel lijkt op Chinees porselein. In de 1ste helft van de 16de eeuw zijn er nog meer nieuwe technieken ontwikkeld, bv het filigraanglas.

De glasblazers werkten graag uit de "vrije hand" (a mano volante). Op deze manier konden zij hun creativiteit tot uiting brengen op de glazen voorwerpen, maar dat vereiste vanzelfsprekend een grote mate van vakmanschap. De decoraties waren meestal dieren en bloemen in reliëf.

De productie van de voorwerpen werd steeds omvangrijker, buiten de grenzen van Venetië was het glas maar vooral de spiegels van "Venetiaans glas" zeer bekend en geliefd.

kroonluchter,  bestaat uit duizenden stukjes glas

In de 17e eeuw, de tijd van "Pracht en Praal"  HIER  wilden de mensen vooral glasvoorwerpen met een extravagante vorm. Dit vereiste kunstenaarschap en het ene product moest nog mooier zijn de het andere. Praktisch waren deze voorwerpen niet, ze golden alleen als statussymbool en de meeste producten hadden dan ook alleen maar de functie "mooi zijn". Ook was er in die tijd veel vraag naar parfumflesjes, succapino genoemd, en men was dol op tafellampen met versieringen van groteske dierenfiguren.

Zoals gezegd het Venetiaans glaswerk in al zijn uitvoeringen was ver buiten de grenzen van de republiek bekend en er werd flink ingekocht door de Europese vorstenhuizen, wat zeker niet ongunstig was voor de Venetiaanse economie.

De Franse koning Lodewijk XIV was zo dol op het Venetiaans glaswerk, dat hij zich behoorlijk te buiten ging met zijn aankopen. Niet alleen wat het glaswerk betreft maar ook kocht hij spiegels, kantwerk en prachtige stoffen. Om de uitgaven van de koning een beetje binnen de perken te houden probeerde minister Colbert de Venetiaanse glaswerkers naar Frankrijk te lokken zodat de producten in Frankrijk konden worden geproduceerd. Deze poging lukte en was zeker succesvol.
Tussen 1665 en 1670 was het zo dat de Franse glasproductie zelfs groter was dan de Venetiaanse. In Frankrijk ontwikkelde men nieuwe technieken om nog sneller en grotere spiegels te maken die ook nog eens goedkoper waren. De glaswerkers in Engeland en Bohemen stonden ook niet stil, door de innovaties die zij toepasten werd het voor de glasfabrieken in Murano lastig om alleen aan de top te blijven staan en de Venetiaanse glasindustrie kwam in een crisis terecht.

kelk met buisjes
 reticelli, lattimo en filigraan.

De glasmakers van Murano waren zelf mede schuldig aan deze crisis, zij weigerden om de nieuwe technieken, die in het buitenland waren ontwikkeld, te gebruiken.

Zij waren er van overtuigd dat hun manier van werken de beste was en dat wilden ze zo houden met alle gevolgen van dien. Uiteraard waren er glasblazers die wel met de nieuwe technieken aan de slag wilden maar zij werden alleen maar tegengewerkt en de fabrieken bleven alleen maar verlies lijden. Wel bleef Murano glas produceren en begon zich toe te leggen op namaak Boheems glaswerk.

In de 18de eeuw begon weer iets beter te gaan met de Venetiaanse glasproductie, de glasblazers stapten van hun oude ideeën af en begonnen toch zelf nieuwe glastechnieken te ontwikkelen. Zij verfijnden hun technieken en ze gingen meer betaalbare producten maken zodat het glas ook bereikbaar was voor de "gewone man". En zoals altijd, de mensen wilden meer en er kwam vraag naar betaalbare snuisterijen en kleurige gebruiksvoorwerpen versierd met bloemen en planten.

detail,  kelk  van reticello,
lattimo en filigraan

Venetië is regelmatig in handen geweest van  buitenlandse mogendheden en in 1797 was het afgelopen met de republiek Venetië. De gilden werden in die tijd opgeheven en dat was ongunstig, de glasindustrie kwam mede daardoor weer terecht in een dal, maar zo rond 1700 kwam er weer een gunstige verandering in.

Een belangrijke verandering en opleving van de glasmakerij kwam door abt Vicenzo Zanetti, hij was de man achter een stichting die het mogelijk maakte om in 1881 op Murano een glasmuseum te openen waar hij tentoonstellingen organiseerde die met de glaskunst hadden te maken. 
Ook was hij de man achter de school voor vormgeving die in 1862 werd geopend met het gevolg dat Venetië en Murano weer mee telden in de (glas)wereld.

Hedendaagse glaskunst
van Murano.

De naam Barovier is tot op de dag van vandaag nog steeds een begrip en het atelier is toonaangevend. De glasmakers van Murano hebben verschillende technieken op hun naam staan, niet alleen het lattimo- en het millefioriglas maar ook hebben ze naam gemaakt met geëmailleerd en kristalglas en het glas met gouddraden. En niet te vergeten de glasparels die al eeuwenlang de hele wereld over gaan.

Vanaf het midden van de vorige eeuw is het glaswerk uit de fabrieken van Murano ook bekend bij toeristen.

Hedendaagse glaskunst
van Murano

Het is zeker de moeite waard om Venetië en Murano te bezoeken en een kijkje te nemen in de verschillende musea en glasateliers.

Altino - Een gemeente in de provincie Venetië.

Torcello - een eilandje ten noorden van Venetië.

Gotiek - Stijlperiode 1140-2500 (vooral kerkgebouwen).

Renaissance - Stijlperiode na de Middeleeuwen.

Paternoster - Rozenkrans.

Familie Barovier - Glasblazersfamilie begonnen in de 13e eeuw.

Filigraanglas - Versierd met glasdraden of glaskorrels.

Ghiaccioglas - craquelé-effect

Reticelloglas - draden in helder glas

Zuccapino - parfumflesje.

Colbert (1619-1683) - Frans politicus

Verlichting of eeuw van de rede - Stroming rond 1630.

Millefioriglas - een techniek waarbij gekleurde stukjes glas wordt gesmolten in helder glas.

Glasblazerij te bezoeken op Murano