Mark Rothko (1)

In het Gemeentemuseum in Den Haag is dit najaar een overzichtstentoonstelling van de kunstenaar Mark Rothko (1903-1970). Deze tentoonstelling komt tot stand in samenwerking met de National Gallery of Art in Washington waar ze honderden werken van hem in depot hebben.

Rothko vertegenwoordigt het abstract expressionisme en is vooral bekend door zijn grote schilderijen met enorme kleurvlakken. Als je voor zijn werk staat wordt je als het ware in het schilderij getrokken, het is op dat moment alleen jij en het schilderij. Rothko zegt dat je zijn

White, Red and Yellow 1958
242.2 x 206.7 cm.

werk moet bekijken van een halve meter afstand en dat er niets tussen de bezoeker en het schilderij mag staan.
Hij hield zich tijdens het schilderen vooral bezig met wat de toeschouwer zou ervaren. De meeste mensen die zijn werk zien ervaren het schilderij zoals Rothko het bedoelde.

Rothko is een Amerikaanse schilder, die samen met zijn tijdgenoten een totale ommekeer teweegbracht in de abstracte schilderkunst. Hij maakte een grote ontwikkeling door van het figuratieve- naar de abstracte kunst.

Maar wie was Mark Rothko eigenlijk? Over Rothko zijn veel  boeken en artikelen geschreven, ik zal proberen om een beeld te schetsen van deze bijzondere kunstenaar.

Letland

Mark Rothko werd geboren als Markus Rothkowitz in het stadje Dvinsk in het Russische Rijk, tegenwoordig heet de stad Daugavpils en ligt in Letland. Hij was de jongste zoon in het gezin, en had nog twee oudere broers en een zus. Dvinsk was een stadje met 90.000 inwoners waarvan meer dan de helft joods was. De joodse mensen waren vooral werkzaam in de handel, ze mochten namelijk geen land bezitten. De vader van Markus was apotheker, een intellectueel die zijn kinderen naar een openbare school liet gaan. Vader Rothko hield zich vooral bezig met politiek, religie had minder zijn interesse. Daar kwam verandering in na de Russische pogroms.

De inwoners van Dvinsk  hadden het wat dat betreft redelijk rustig maar de geheime politie van de tsaar en de sfeer in de stad maakten het leven er niet aangenamer. 

(straatscene)  1937 olieverf op doek
73.5 x 101.4 cm.

De angst voor de pogroms, en de moordpartijen elders hadden grote invloed op de bewoners. In die periode zocht vader Rothkowitz steun bij zijn religie en in die sfeer groeide de jonge Marko op. Later zegt Rothko dat hij in zijn jeugd dingen heeft gezien die hem hebben beïnvloed bij het maken van zijn schilderijen, zoals de grote kuilen in het bos waar de kozakken hun joodse slachtoffers ingooiden. Hij kan dat niet hebben gezien omdat er in die tijd geen massagraven waren in Dvinsk. Waarschijnlijk heeft hij er veel over gehoord en kwam het later in zijn herinnering naar boven, aangevuld met zijn eigen beelden van het gebeurde.

zonder titel (metro)1937
olieverf op doek 51.1 x 76.2cm.

In 1910 besloot vader Rothkowitz  om naar Amerika te gaan, zijn apotheek ging minder goed en hij was bang dat zijn zoons opgeroepen zouden worden om te dienen in het leger van de tsaar. Er woonden al een paar broers van hem in Portland (Amerika) en hij besloot vooruit te reizen en zijn gezin later te laten over komen. 

Het duurde nog tot 1913 voor Markus en zijn moeder aankwamen in Amerika, de andere kinderen waren al eerder vertrokken. Vader Rothkowitz werkte bij zijn broers in de textiel maar overleed 7 maanden na aankomst van zijn vrouw en Marko.

Het gezin moest op zoek naar werk om het hoofd boven water te kunnen houden. Dat lukte, iedereen kreeg werk en moeder begon een pension. Markus ging naar de Lincoln High School, hij haalde hoge cijfers en door de teken- en schilderlessen die hij daar volgde kwam hij er achter dat hij van de kunst zijn beroep wilde maken.
Hij was 17 toen hij van school kwam en zijn hoge cijfers gaven hem toegang, met een beurs, tot de Yale University.

Twee vrienden van Markus, ook van joodse afkomst, gingen aan dezelfde

zonder titel
1938 olieverf op doek 81.6x6.16 cm.

universiteit studeren. Gemakkelijk hadden de jonge mannen het aan deze overwegend rijke, blanke protestantse universiteit niet. Markus zette een studentenkrant op en schreef daarin regelmatig over de lesmethoden waar hij het niet mee eens was en verweet de universiteit zijn drang tot aanzien. Vanzelfsprekend werden zijn standpunten hem niet in dank afgenomen met het resultaat dat hij ondanks zijn hoge cijfers geen verlenging kreeg van zijn studiebeurs. 

Markus verliet de universiteit maar kwam 46 jaar later terug naar de Yale University om een eredoctoraat van de faculteit voor Beeldende Kunst in ontvangst te nemen.

(wordt vervolgd)